Ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych przewiduje dwie kategorie przesłanek zwolnienia żołnierza ze służby – obligatoryjne, tj. takie, w przypadku których zwolnienie ze służby musi nastąpić, oraz fakultatywne, gdy zwolnienie zależy od decyzji odpowiednich przełożonych.
Podstawowe sposoby obligatoryjnego zakończenia służby wojskowej to m. in. upływ czasu, na jaki został zawarty kontrakt czy upływ okresu wypowiedzenia (czy to dokonanego przez żołnierza, czy właściwy organ). Warto także pamiętać, że wybór na posła, senatora oraz do organu wykonawczego samorządu terytorialnego także jest przyczyną zwolnienia, podobnie jak zrzeczenie się obywatelstwa polskiego. Podobny skutek powoduje osiągnięcie wieku sześćdziesięciu lat (wyjątkowo istnieje możliwość przedłużenia służby w stosunku do osób posiadających najwyższe stopnie wojskowe).
Co istotne, zwolnienie z wojska może być także efektem niewłaściwych działań samego żołnierza – następuje ono w wyniku otrzymania niedostatecznej oceny ogólnej w opinii służbowej, a także w razie skazania żołnierza na:
- karę pozbawienia wolności bez jej zawieszenia
- karę utraty stopnia wojskowego lub degradacji
- środka karnego pozbawienia praw publicznych, wydalenia z zawodowej służby wojskowej lub zakazu wykonywania zawodu żołnierza zawodowego
- kary dyscyplinarnej usunięcia z zawodowej służby wojskowej.
Fakultatywne zwolnienie ze służby wojskowej nastąpić może także w przypadku skazania żołnierza na karę pozbawienia wolności, jeśli została ona zawieszona. Podobnie w przypadku złej (tym razem dostatecznej) oceny ogólnej z opinii służbowej, służba może ulec zakończeniu. Wreszcie w sytuacji, w której żołnierz nie uzyska koniecznego lub utraci posiadane poświadczenie bezpieczeństwa istnieje możliwość zwolnienia go.