Zgodnie z art. 87 ust. 3 Ustawy o obronie ojczyzny z dnia 11 marca 2022 r. (Dz.U. 2022.2305), Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym ds. zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, m.in. wykaz chorób i ułomności uwzględniany przy orzekaniu o zdolności do służby wojskowej i tryb postępowania wojskowych komisji lekarskich. Aktualnie obowiązujące rozporządzenie (Dz.U. 2022 poz. 1243) weszło w życie 14 czerwca 2022 r. i zawiera w sobie rozbudowane tabele wraz ze szczegółowymi objaśnieniami, stanowiące podstawę ustalania kategorii zdolności do służby wojskowej.
§72 Rozdziału XVI załącznika nr 1 dotyczy wprost alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, a konkretnie ich wpływu na przydzieloną kategorię wojskową. W przypadku osób z grupy III (m.in. osoby ubiegające się o powołanie do zawodowej służby wojskowej), zarówno 1) pozytywny wynik badania laboratoryjnego na obecności substancji psychoaktywnych, 2) używanie szkodliwe alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych w okresie kontrolowanej abstynencji, jak i 3) używanie szkodliwe lub uzależnienie od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych nierokujące zachowania abstynencji skutkuje przydzieleniem kategorii N, oznaczającej trwale lub czasowo niezdolnego do zawodowej służby wojskowej oraz niezdolnego do służby w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego.
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na wspomniane szczegółowe objaśnienia, wyjaśniające niektóre użyte w tabeli określenia. Niezwykle istotna jest tutaj adnotacja do pkt 1, gdzie stwierdzono, iż „osoby, u których stwierdzono w badaniu laboratoryjnym obecność innych substancji psychoaktywnych, należy kwalifikować na podstawie konsultacji psychiatryczno-psychologicznej. Decydujący jest wynik badania laboratoryjnego zlecony przez wojskową komisję lekarską w ramach danego postępowania orzeczniczego„. Takie sformułowanie ma na celu zapobieżenie zdarzającym się w przeszłości sytuacjom, w których jednokrotne użycie substancji psychoaktywnej dyskwalifikowało orzekanego we wszystkich przyszłych postępowaniach, powodując automatycznie niezdolność do zawodowej służby wojskowej.
Jednocześnie objaśnienia zawierają wyczerpującą definicję uzależnienia od alkoholu lub innej substancji psychoaktywnej, wymieniając przesłanki pozwalające zakwalifikować dany stan do tejże kategorii. Rozporządzenie wymienia m.in. nieodparty wewnętrzny przymus ciągłego lub okresowego spożywania alkoholu (lub innego środka psychoaktywnego albo substancji psychoaktywnej), występowanie objawów zespołu odstawienia po przerwaniu picia (przyjmowania środka), np. stanów majaczeniowych, zmienionego sposobu reagowania na alkohol (utratą kontroli nad piciem, piciem ciągami, zmiany tolerancji, luk pamięciowych, tzw. klinowania) i stałego zwiększania dawki alkoholu (lub środka psychoaktywnego albo substancji psychoaktywnej), postępującym przebiegiem prowadzącym do tzw. psychodegradacji.
Niedopuszczalne i sprzeczne z treścią rozporządzenia jest zatem kwalifikowanie jako uzależnionej osoby, u której jednorazowo w trakcie badania laboratoryjnego stwierdzono obecność substancji psychoaktywnych, podając w uzasadnieniu takiej decyzji wyłącznie wynik badania, i co za tym idzie, niejako automatycznie eliminując szanse orzekanego na uzyskanie pozytywnego orzeczenia teraz lub w przyszłości. Aby w rozumieniu rozporządzenia określić orzekanego jako uzależnionego, komisja powinna w uzasadnieniu wykazać zachodzenie przesłanek określonych w objaśnieniach. Należy przy tym pamiętać, że wojskowe komisje lekarskie powinny zgodnie z literą prawa orzekać na stan w dacie wydania rozstrzygnięci