Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14 sierpnia 2024 r. (II SA/Wa 118/24) wojskowe komisje lekarskie orzekają w dwóch reżimach prawnych, stąd orzeczenia tych komisji dzielą się na dwie grupy (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 marca 2005 r., sygn. akt OSK 1203/04, publ. CBOSA).
Pierwsza grupa orzeczeń wojskowych komisji lekarskich obejmuje kwestię zaliczenia danej osoby do określonej kategorii zdolności do służby wojskowej, jak i samej zdolności do służby wojskowej. Orzeczenia wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach są wiążące dla organów rozstrzygających o powołaniu danej osoby do służby wojskowej lub o zwolnieniu z tej służby. Od takich orzeczeń służy skarga do sądu administracyjnego, gdyż orzeczenia te mają charakter decyzji rozstrzygających istotę sprawy – zdolność do służby wojskowej.
Drugą grupę orzeczeń wojskowych komisji lekarskich stanowią orzeczenia ustalające schorzenia danej osoby, ich związek ze służbą wojskową dla celów odszkodowawczych lub rentowych albo zaopatrzenia emerytalnego oraz inwalidztwo. Podstawę takich orzeczeń stanowią m.in. przepisy ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny (Dz. U. poz. 2305), ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r. poz. 1100 z późn. zm.), ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz. U. z 2022 r. poz. 2528 z późn. zm.). Orzeczenia te poddawane są kontroli przez sądy powszechne w ramach rozpoznawanych odwołań od decyzji o świadczeniach odszkodowawczych, rentowych lub z zaopatrzenia emerytalnego. Decyzje administracyjne w tych sprawach wydawane są nie przez wojskowe komisje lekarskie, lecz przez inne organy (wojskowy organ emerytalny lub ZUS). Orzeczenia wojskowych komisji lekarskich w tych postępowaniach mają charakter orzeczenia wstępnego jako jedna z przesłanek rozstrzygnięcia sprawy i nie podlegają odrębnemu zaskarżeniu do sądu administracyjnego.
W świetle powyższego sąd administracyjny nie jest właściwy w sprawie skargi na orzeczenie wojskowej komisji lekarskiej w przedmiocie związku schorzenia ze służbą wojskową oraz określenia inwalidztwa (por. uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 27 października 1999 r., sygn. akt III ZP 9/99, publik. OSNP 2000/5/167; postanowienie Składu Siedmiu Sędziów NSA z dnia 6 listopada 2000 r., sygn. akt OSA 1/100, publ. ONSA 2001/2/47; wyroki NSA: z dnia 9 marca 2005 r., sygn. akt OSK 1203/04; z dnia 20 marca 2013 r., sygn. akt II OSK 2227/11, publ. CBOSA).