Podstawowym obowiązkiem żołnierza zawodowego jest wykonywanie rozkazów przełożonych. Nie wywiązanie się z tego obowiązku stanowi przestępstwo. W rozumieniu prawa karnego rozkaz jest poleceniem określonego działania lub zaniechania, wydawanym żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.
Kodeks karny reguluje odpowiedzialność żołnierza za niewykonanie rozkazu lub wykonanie go niezgodnie z treścią. Taka osoba może zostać ukarana karą pozbawienia wolności do 3 lat. Odpowiedzialność ta może wynieść nawet 5 lat, jeżeli zachowanie się żołnierza doprowadzi do znacznej szkody majątkowej. Taka sama zaostrzona odpowiedzialność ma miejsce, gdy żołnierz działa wspólnie z innymi żołnierzami lub w ich obecności. Już samo wejście w porozumienie z żołnierzami w celu niewykonania rozkazu jest zabronione i grozi za nie ograniczenie wolności, areszt wojskowego albo pozbawienie wolności do lat 2. Ściganie tych przestępstw następuje na wniosek przełożonego jednostki.
Sytuacja ulega zmianie, gdy rozkaz wydany przez przełożonego poleca popełnienie przestępstwa. Wówczas żołnierz, który odmawia wykonania takiego rozkazu lub po prostu nie wykonuje go, nie popełnia przestępstwa i jest zwolniony z odpowiedzialności karnej. Na nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpienie od jej wymierzenia może liczyć żołnierz, który nie wykona rozkazu zgodnie z jego treścią w celu istotnego zmniejszenia szkodliwości czynu.
Podobne znaczenie jak Kodeks Karny nadaje pojęciu „rozkaz” Regulamin Ogólny Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z nim wydający rozkaz jest zobowiązany uwzględnić stopień przygotowania podwładnego, warunki i okoliczności wykonania rozkazu. Powinien również zapewnić niezbędne do tego siły i środki. W szczególnie uzasadnionych wypadkach (np. gdy dotyczy zadania do wykonania w specyficznych warunkach) podwładny może wystąpić o wydanie rozkazu na piśmie. O odmowie wykonania rozkazu podwładny jest zobowiązany niezwłocznie powiadomić przełożonego wyższego szczebla od przełożonego wydającego rozkaz, dokładnie opisując zaistniałą sytuację w formie ustnej lub pisemnej.
Ponadto o konsekwencjach majątkowych stanowi art. 93 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Mówi on o tym, że żołnierzowi zawodowemu, który samowolnie opuścił miejsce pełnienia zawodowej służby wojskowej lub odmawia pełnienia służby bądź wykonania obowiązku, zawiesza się od najbliższego terminu płatności wypłatę uposażenia oraz innych należności pieniężnych.
Warto podkreślić, że rozkaz znacząco różni się od polecenia służbowego. Nie wykonanie tego drugiego bowiem nie prowadzi do odpowiedzialności karnej żołnierza.