Zgodnie z art. 327 § 1 Kodeksu karnego, degradacja obejmuje utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego. Degradacja jest więc środkiem karnym stosowanym wobec osoby, która w chwili popełnienia czynu zabronionego była żołnierzem, chociażby przestała nim być w chwili orzekania. Oznacza to, że degradacja może zostać orzeczona nawet w przypadku gdy np. żołnierz został zwolniony z zawodowej służby.
Kiedy i kto może orzec degradację?
Artykuł 327 § 2 Kodeksu karnego wskazuje, że sąd może orzec degradację w razie skazania za przestępstwo umyślne, jeżeli rodzaj czynu, sposób i okoliczności jego popełnienia pozwalają przyjąć, że sprawca utracił właściwości wymagane do posiadania stopnia wojskowego, a zwłaszcza w wypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Należy podkreślić, że orzeczenie degradacji ma charakter fakultatywny, tzn. że sąd może, ale nie musi zdegradować żołnierza.
Sąd analizuje rodzaj czynu, sposób i okoliczności popełnienia czynu, a następnie ocenia, czy wobec powyższego sprawca utracił właściwości, cechy wymagane do posiadania stopnia wojskowego. Znaczenie mają takie elementy jak: charakter jednostkowy przestępstwa, niewspółdziałanie z innymi osobami z jednostki wojskowej (czyn nie oddziałuje wtedy bezpośrednio na obraz posiadanego stopnia wojskowego), niewykorzystywanie sposobności wynikających ze służby.
Idąc za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2020 r., o sygn.. akt I KA 10/19, należy wskazać, że ratio legis stosowania środka karnego w postaci degradacji jest ochrona autorytetu wynikającego z posiadania stopnia wojskowego, bez którego niemożliwe jest prawidłowe funkcjonowanie wojska, mającego hierarchiczną strukturę. Dla sądu kluczowa jest więc ocena, czy żołnierz utracił cechy wymagane do posiadania stopnia wojskowego.