W związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny zamiast, jak dotychczas, przejść do rezerwy kadrowej, żołnierze będą pozostawać w dyspozycji. Stanie się tak m.in. wtedy, gdy żołnierz:
- zostanie wyznaczony na inne stanowisko,
- zostanie skierowany na studia, kursy i szkolenia,
- podejmie służbę poza granicami państwa, np. w organizacjach międzynarodowych,
- będzie na urlopie wychowawczym,
- otrzyma decyzję o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej.
Organem wojskowym właściwym do przeniesienia żołnierza zawodowego do dyspozycji jest:
- Minister Obrony Narodowej - w przypadku żołnierza zawodowego zwolnionego ze stanowiska służbowego na czas oddelegowania oraz w przypadku podjęcia przez niego pracy poza granicami państwa w strukturach organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych strukturach wojskowych,
- kierownik komórki organizacyjnej właściwej do spraw kadr - w pozostałych przypadkach
Dyspozycja nie może być jednorazowo dłuższa niż 2 lata. Jeśli żołnierz jest dyspozycji, na wniosek instytucji krajowej lub zagranicznej minister obrony narodowej może, za zgodą żołnierza, oddelegować go do pełnienia służby w kraju lub za granicą.
Zgodnie jednak z art. 795 Ustawy o obronie ojczyzny, do żołnierzy zawodowych przeniesionych przed dniem wejścia w życie powyższej ustawy do rezerwy kadrowej albo do dyspozycji stosuje się przepisy dotychczasowe. Stanowią one, że w momencie zwolnienia żołnierza zawodowego ze stanowiska, które do tej pory zajmował, może on być przeniesiony do rezerwy kadrowej przez:
- Ministra Obrony Narodowej - w odniesieniu do żołnierzy zawodowych zwolnionych ze stanowiska służbowego przez Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów i Ministra obrony narodowej
- Dyrektora departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego do spraw kadr - dotyczy pozostałych przypadków.
Może zostać przeniesiony pod warunkiem, że przewiduje się wyznaczenie go na inne stanowiska.
Co do zasady jednak okres pozostawania żołnierza zawodowego w rezerwie kadrowej jest zróżnicowany dla żołnierzy służby stałej i kontraktowej. Ci pierwsi jednorazowo, mogą pozostawać w rezerwie nie dłużej niż dwa lata, dla żołnierzy służby kontraktowej jest to znacznie krótszy czas - 6 miesięcy. Oprócz wyjątku opisanego powyżej, ustawa wylicza pozostałe w art.20 ust.4. Jeżeli przeniesienie do rezerwy kadrowej następuje w związku:
- ze skierowaniem żołnierza zawodowego na studia, kursy i szkolenie, czas pozostawania w rezerwie kadrowej obejmuje okres tych studiów, kursów i szkoleń
- z udzieleniem żołnierzowi zawodowemu urlopu wychowawczego, czas pozostawania w rezerwie nie może być dłuższy niż czas, na który został udzielony ów urlop; w odniesieniu do żołnierzy zawodowych służby kontaktowej, nie może być dłuższy niż okres na jaki został zawarty kontrakt
Służba poza granicami państwa
Użycie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa może nastąpić na podstawie decyzji właściwego organu organizacji międzynarodowej, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, organu Unii Europejskiej, a także zaproszenia lub zgody państwa przyjmującego. W przypadku potrzeby ewakuacji obywateli Polski i konieczności ochrony ich życia i zdrowia, użycie sił zbrojnych poza granicami państwa może nastąpić również bez decyzji, zaproszenia lub zgody, jeśli zwłoka spowodowałaby nieodwracalne skutki.
Osoby wchodzące w skład jednostek wojskowych wykonujących zadania poza granicami państwa podlegają na terytorium państwa obcego przepisom dyscyplinarnym, karnym i porządkowym obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej.
Warto mieć na uwadze, że pisemna zgoda żołnierza niezawodowego do pełnienia służby poza granicami państwa jest wymagana tylko w przypadkach misji pokojowej lub uczestnictwa w akcjach ratowniczych, poszukiwawczych lub humanitarnych. Pisemna zgoda nie jest również wymagana w przypadku żołnierzy pełniących służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Pracownik wykonujący służbę poza granicami państwa w celu udziału w:
- Konflikcie zbrojnym lub dla wzmocnienia sił państwa albo państw sojuszniczych
- Misji pokojowej,
- Akcji zapobieżenia aktom terrorystycznym lub ich skutkom,
- Ewakuacji obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku konieczności ochrony ich życia lub zdrowia, z państwa niebędącego państwem członkowskim Unii Europejskiej, państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub państwem-stroną Traktatu Północnoatlantyckiego
w przypadku odniesienia ran, kontuzji, urazu psychicznego lub schorzenia lub ze względu na jego stan psychofizyczny zgodnie ze wskazaniami lekarza po powrocie do kraju może być skierowany na bezpłatny turnus leczniczo-profilaktyczny wraz z pełnoletnim najbliższym członkiem rodziny.
Warunki i tryb zatrudnienia, zasady finansowania i działania jednostek wojskowych, należności pieniężne otrzymywane przez żołnierzy i warunki otrzymywania opieki zdrowotnej zostaną w przyszłości określone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.
Stan prawny: lipiec 2022 r.
Stopnie wojskowe
Żołnierze zawodowi posługują się stopniami wojskowymi ustanowionymi w ustawie o obronie ojczyzny w art. 135. Klasyfikuje się je w trzech kategoriach:
| STOPNIE SZEREGOWYCH |
STOPNIE PODOFICERSKIE |
STOPNIE OFICERSKIE |
- SZEREGOWY
- STARSZY SZEREGOWY
- STARSZY SZEREGOWY SPECJALISTA
|
- PODOFICERÓW MŁODSZYCH:
- KAPRAL
- STARSZY KAPRAL
- PLUTONOWY
- SIERŻANT
- STARSZY SIERŻANT
- MŁODSZY CHORĄŻY
- PODOFICERÓW STARSZYCH
- CHORĄŻY
- STARSZY CHORĄŻY
- STARSZY CHORĄŻY SZTABOWY
|
- OFICERÓW MŁODSZYCH:
- PODPORUCZNIK
- PORUCZNIK
- KAPITAN
- OFICERÓW STARSZYCH
- MAJOR
- PODPUŁKOWNIK
- PUŁKOWNIK
- GENERALSKIE:
- GENERAŁ BRYGADY
- GENERAŁ DYWIZJI
- GENERAŁ BRONI
- GENERAŁ
|
Wyjątkiem jest marynarka Wojenna, gdzie stopnie wojskowe są następujące:
| STOPNIE SZEREGOWYCH |
STOPNIE PODOFICERSKIE |
STOPNIE OFICERSKIE |
- MARYNARZ
- STARSZY MARYNARZ
- STARSZY MARYNARZ SPECJALISTA
|
- PODOFICERÓW MŁODSZYCH:
- MAT
- STARSZY MAT
- BOSMANMAT
- BOSMAN,
- MŁODSZY CHORĄŻY MARYNARKI,
- PODOFICERÓW STARSZYCH:
- CHORĄŻY MARYNARKI,
- STARSZY CHORĄŻY MARYNARKI,
- STARSZY CHORĄŻY SZTABOWY MARYNARKI
|
- OFICERÓW MŁODSZYCH:
- PODPORUCZNIK MARYNARKI,
- PORUCNIK MARYNARKI,
- KAPITAN MARYNARKI
- OFICERÓW STARSZYCH:
- KOMANDOR PODPORUCZNIK
- KOMANDR PORUCZNIK
- KOMANDOR
- ADMIRALSKIE:
- KONTRADMIRAŁ,
- WICEADMIRAŁ
- ADMIRAŁ FLOTY
- ADMIRAŁ
|
Najwyższym stopniem wojskowym jest stopień Marszałka Polski.
Żołnierzom będącym studentami uczelni wojskowych albo słuchaczom Szkoły Legii Akademickiej, którzy złożyli przysięgę wojskową, nadaje się tytuł "podchorążego", który jest używany wraz ze stopniem wojskowym.
Stopnie wojskowe są dożywotnie.
Stan prawny: lipiec 2022 r.
Wykształcenie żołnierzy zawodowych
Minimalne wymagania w zakresie wykształcenie w zawodowej służbie wojskowej, niezbędne do wyznaczenia na pierwsze stanowisko służbowe, określone są w art., 182 ust. 3 ustawy o obronie ojczyzny. Są one następujące:
- dla szeregowych - posiadanie wykształcenia podstawowego, gimnazjalnego, zasadniczego zawodowego lub zasadniczego branżowego,
- dla podoficerów - posiadanie wykształcenia średniego lub średniego branżowego
- dla oficerów - posiadanie tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego
Wyznaczenie na kolejne stanowisko służbowe żołnierza zawodowego jest uzależnione od ukończenia kursu, szkolenia, stażu lub specjalizacji, w zależności od wymaganych kwalifikacji, a także w odniesieniu do oficerów:
- od stopnia etatowego majora (komandora podporucznika) - ukończenie studiów podyplomowych na uczelni wojskowej lub posiadanie stopnia naukowego doktora
- do stopnia etatowego generała brygady (kontradmirała) - ukończenie podyplomowych studiów polityki obronnej.
W powyższych przypadkach na równi ze świadectwem lub dyplomem uczelni wojskowej są traktowane świadectwa lub dyplomy zagranicznych oraz krajowych szkół i uczelni.
Stan prawny: lipiec 2022 r.
Kadencja
Oficer zawodowy zajmujący stanowisko dowódcy jednostki wojskowej (dyrektora, szefa, komendanta, kierownika) pełni zawodową służbę wojskową przez czas określony kadencjami na stanowisku służbowym. Kadencja na stanowisku służbowym trwa od 2 do 3 lat.
Kadencja, może być jednak przedłużona przez organ właściwy do wyznaczenia na stanowisko służbowe, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami Sił Zbrojnych. Okres przedłużenia kadencji na stanowisku służbowym nie może być dłuższy niż 12 miesięcy.
Okres kadencji na stanowisku służbowym określa organ właściwy do wyznaczania na stanowisko służbowe w decyzji o wyznaczeniu oficera zawodowego na to stanowisko.
Oficer zawodowy może powtarzać kadencję na tym samym stanowisku służbowym.
Wyjątek stanowi kadencja na stanowiskach służbowych Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, dowódców rodzajów Sił Zbrojnych i dowódców wojsk. Wynosi ona 3 lata, z możliwością wyznaczenia na ponowną kadencję. Osoby pełniące te stanowiska mogą być zwolnione przed upływem kadencji jedynie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej lub na jego wniosek, jeżeli przemawiają za tym potrzeby Sił Zbrojnych.
Zwolnienie ze służby
Kwestie zwolnienie z zawodowej służby wojskowej ustawodawca uregulował szczegółowo w Rozdziale 6 oddziale 3 Ustawy o obronie ojczyzny. Organami właściwymi do zwalniania z zawodowej służby wojskowej są organy właściwe do powoływania do służby. Do zwolnienia takiego dojdzie w przypadku:
- zrzeczenia się obywatelstwa polskiego;
- wybrania na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego, senatora, na kierownicze stanowisko państwowe obsadzane na podstawie wyboru oraz do organów wykonawczych samorządu terytorialnego;
- ustalenia przez wojskową komisję lekarską niezdolności do służby;
- odmowy przyjęcia skierowania do wojskowej komisji lekarskiej lub nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się do tej komisji w określonym terminie i miejscu albo niepoddania się badaniom, do których został zobowiązany przez komisję lekarską;
- osiągnięcia wieku 60 lat życia, z zastrzeżeniem sytuacji, kiedy Minister obrony Narodowej w przypadkach uzasadnionych potrzebami Sił Zbrojnych, na wniosek żołnierza zawodowego złożony nie później niż przed osiągnięciem wieku 60 lat życia, wyrazi zgodę na dalsze pełnienie przez niego zawodowej służby wojskowej, określając termin zwolnienia z zawodowej służby wojskowej, przy czym termin zwolnienia z zawodowej służby wojskowej nie może być późniejszy niż dzień osiągnięcia przez żołnierza zawodowego wieku 65 lat
- otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej;
- złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego;
- odmowy pełnienia służby na równorzędnym lub wyższym stanowisku służbowym;
- upływu terminu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez żołnierza zawodowego;
- niewyznaczenia na stanowisko służbowe w czasie pozostawania w dyspozycji;
- utraty stopnia wojskowego albo degradacji;
- prawomocnego orzeczenia o wymierzeniu kary dyscyplinarnej usunięcia z zawodowej służby wojskowej;
- prawomocnego orzeczenia środków karnych pozbawienia praw publicznych, wydalenia z zawodowej służby wojskowej lub zakazu wykonywania zawodu żołnierza zawodowego;
- skazania prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności lub aresztu wojskowego bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;
- prawomocnego ukarania przez organ właściwego samorządu zawodowego karą zawieszenia lub pozbawienia prawa wykonywania zawodu (specjalności zawodowej), o ile brak jest możliwości wyznaczenia tego żołnierza na inne stanowisko służbowe;
- nieobecności w służbie jednorazowo przez okres 3 dni roboczych, która nie została usprawiedliwiona.
Zwolnienie może mieć również miejsce wskutek:
- skazania prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności lub aresztu wojskowego z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary;
- odmowy wydania lub cofnięcia żołnierzowi wymaganego poświadczenia bezpieczeństwa;
- niewyznaczenia na stanowisko służbowe na kolejną kadencję;
- otrzymania dostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej;
- zaistnienia potrzeb Sił Zbrojnych - za pisemną zgodą żołnierza;
- skazania prawomocnym wyrokiem na karę ograniczenia wolności, pozbawienia wolności lub karę aresztu wojskowego;
- skreślenia żołnierza zawodowego w trakcie kształcenia, o którym mowa w art. 95 ust. 4, z listy kształconych z uwagi na niespełnienie wymogów określonych w regulaminie nauki lub studiów;
- zachowania naruszającego godność lub honor żołnierza lub nielicującego z powagą służby oraz godzącego w dobre imię lub interes Sił Zbrojnych;
- upływu 12 miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych, jeżeli nie ustały przyczyny będące podstawą zawieszenia;
- popełnienia czynu o znamionach przestępstwa albo przestępstwa skarbowego, jeżeli popełnienie czynu jest oczywiste i uniemożliwia dalsze pozostawanie w służbie;
- upływu 12 miesięcy od dnia zaprzestania pełnienia służby z powodu choroby lub pobytu w szpitalu albo innym podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne oraz niewystępowanie przesłanek, o których mowa w art. 18 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834);
Obok wyżej opisanych sytuacji dopuszczalne jest również wypowiedzenie stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej przez żołnierza zawodowego w każdym czasie bez konieczności podawania przyczyny. Zwolnienie z zawodowej służby wojskowej żołnierza zawodowego wskutek dokonanego wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej następuje po upływie 3 miesięcy od dnia złożenia wypowiedzenia przez żołnierza w ostatnim dniu miesiąca. Okres wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej może być skrócony za pisemną zgodą zwalnianego żołnierza zawodowego i właściwego organu, przy czym kończyć się musi ostatniego dnia miesiąca.
Stan prawny: lipiec 2022 r.